ตโต ธมฺมาโสกมหาราชา พลวาหนปริวุโต มหนฺเตน ปูชาวิธาเนน ปฏิมคฺคํ อาคมฺม วนฺทิตฺวา ตโต ทิคุณํ ปูชาสกฺการํ กุรุมาโน มหาภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ เถรํ อตฺตโน นครํ เนตฺวา ตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ปญฺจสีเล ปติฏฺฐาย มหนฺตํ วิหารํ กาเรตฺวา เถเรน สหาคตานํ สฏฺฐิสหสฺสานํ ภิกฺขูนํ จตุปจฺจเยหิ อุปฏฺฐาน มกาสิ, อถ เถโร สาฏฺฐกถํ ปิฏกตฺตยํ ปกาเสนฺโต ตสฺมิํ จิรํ วสิตฺวา ตตฺเถว ปรินิพฺพายิฯ ตโต ราชา สปริโส ตสฺส สรีรนิกฺเขปํ กาเรตฺวา ธาตุโย คเหตฺวา มหนฺตํ เจติยํ การาเปสีติฯ

[32]

ปุราตนานํ ภุวิ ปุญฺญกมฺมินํ,

คุณานุภาเวน มเหนฺติ เอวํ;

สเทวกา นํ มนสีกโรนฺตา,

ปุญฺญํ กโรถา ยตเน สทา ทราติฯ

อินฺทคุตฺตตฺเถรสฺส วตฺถุํ จตุตฺถํฯ

35. สาขมาลปูชิกาย วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อมฺหากํ ภควา ทสปารมิโย ปูเรตฺวา อนุกฺกเมน ตุสิตภวเน นิพฺพตฺโต เทเวหิ อาราธิโต สกฺกราชกุเล ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขนฺโต อนุกฺกเมน ปรมาภิสมฺโพธิํ ปตฺวา ตโต ปฏฺฐาย ปญฺจจตฺตาลีสสํวจฺฉรานิ ฐตฺวา จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานิ เทเสตฺวา คณนปถมตีเต สตฺเต ภวกนฺตารโต สนฺตาเรตฺวา สพฺพพุทฺธกิจฺจานิ นิฏฺฐาเปตฺวา กุสินารายํ อุปวตฺตเน มลฺลานํ สาลวเน ยมกสาลาน มนฺตเร อุตฺตรสีสกํ ปญฺญตฺเต มญฺจเก เวสาขปุณฺณทิวเส ทกฺขิเณน ปสฺเสน สโต สมฺปชาโน อนุฏฺฐานเสยฺยาย นิปนฺโน ปจฺฉิมยาเม ภิกฺขู โอวทิตฺวา พลวปจฺจู-ส สมเย มหาปถวิํกมฺเปนฺโต อนุปาทิเสสาย นิพฺพาณธาตุยา ปรินิพฺพายิ, นิพฺพุเต ปน ภควติ โลกนาเถ อานนฺทตฺเถโร มลฺลราชูนํ เอตํ ปวตฺติํ อาโรเจสิฯ ตโต โกสินารกา จ เทวพฺรหฺมาทโย จ สนฺนิปติตฺวา นจฺจคีตวาทิเตหิ มาลาคนฺธาทีหิ จ สกฺกโรนฺตา ครุกโรนฺตา มาเนนฺตา ปูเชนฺตา เจลวิตานาทโย กโรนฺตา ภควโต สรีรํ นครมชฺเฌ ยตฺถ มกุฏพนฺธนํ นาม มลฺลานํ เจติยํ, ตตฺถ เนตฺวา จกฺกวตฺติสฺส สรีรํ วิย อหเตน วตฺเถน เวเฐตฺวา ตโต วิหเตน กปฺปาเสน เวเฐตฺวาติ เอวํ ปญฺจทุสฺสยุคสเตหิ เวเฐตฺวา อายสาย เตลโทณิยา ปกฺขิปิตฺวา อญฺญิสฺสาย อายสาย โทณิยา ปฏิกุชฺชิตฺวา สพฺพคนฺธานํ จิตกํ กริตฺวา ภควโต สรีรํ จิตกํ อาโรเปสุํฯ อถ มหากสฺสปตฺเถเรน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทิเต เทวตานุภาเวน จิตโก สมนฺตา เอกปฺปหาเรเนว ปชฺชลิฯ ภควโต ปน สรีเร ทฑฺเฒ สุมนมกุฬสทิสา ธาตุโย อวสิสฺสิํสุฯ ตสฺมิํ กิร สมเย โกสลรญฺโญ ชนปเท อญฺญตรา คามวาสิกา อิตฺถี ภควติ ปรินิพฺพุเต สาธุกีฬฺหํ อาคจฺฉมานา อนฺตรามคฺเค อตฺตโน สรีเร อุปฺปนฺนวาตโรเคน อุปทฺทุตา สาธุกีฬฺหํ สมฺปาปุณิตุํ อสกฺโกนฺตี สตฺถุ อาฬาหนํ คนฺตฺวา ภควโต ธาตุสรีเร ตีณิ สาขปุปฺผานิ ปูเชตฺวา ปสนฺนมานสา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา คตา ตาย เอว รตฺติยา มชฺฌิมยาเม กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน ติํสโยชนิเก กนกวิมาเน นิพฺพตฺติฯ ตสฺสา ปุพฺพกมฺมปกาสนตฺถํ จกฺกมตฺตานิ สาขปุปฺผานิ ตตฺต ตตฺถ โอลมฺพนฺติฯ เตเหว สพฺพํ วิมานํ เอโกภาสี [เอโกภาสิ ตโต อิติสพฺพตฺถ] อโหสิฯ ตโต สุคนฺธกรณฺฑกํ วิย จ อโหสิ, สา ปน อตฺตโน โสภคฺคปฺปตฺตํ อตฺตภาวญฺจ วิมานสมฺปทญฺจ ปริวารสมฺปตฺติโย จ ทิสฺวา วิมฺหิตมานสา ปุพฺเพ กเตน [ปุพฺเพกิสฺสเมฯ

ปุพฺเพกเตนเม อิติจกตฺถจิ] เกน เม ปุญฺญกมฺเมนา ยํ ลทฺธาติ โอโลกนฺตี ภควโต ธาตุสรีรสฺมิํ ปูชิตานิ ตีณิ สาขปุปฺผานิ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา มหาจกฺกปฺปมาณํ สาขมาลํ หตฺเถน ธาเรนฺตี ธาตุปูชนตฺถาย อคมาสิฯ ตทา ตตฺถ สนฺนิปติตา มนุสฺสา ตสฺสา รูปสมฺปทญฺจ หตฺเต มหนฺตํ สาขมาลญฺจ ทิสฺวา วิมฺหิตมานสา อมฺม ตฺวํ กตฺถ วาสิกาฯ กตฺถ ปนิมํ ปุปฺผํ ปฏิลทฺธนฺติ ปุจฺฉิํสุ, ตํ สุตฺวา เทวธีตา อตฺตนา ภควโต ธาตุสรีรสฺส ปูชิตสาขมาลตฺตยานุภาเวน ปฏิลทฺธสมฺปตฺติโย จ ทิพฺพวิมานญฺจ ปุพฺเพ มตกเลวรํ จาติ สพฺพํ เตสํ ทสฺเสตฺวา ธมฺมเทสนาวสาเน อาหฯ

[1]

สมาคตา ภวนฺตา โภ, ปสฺสนฺตุ มม สมฺปทํ;

กตมปฺเปน กาเรน, สมฺมาสมฺพุทฺธธาตุยาฯ

[2]

สาขมาลานิ ตีเณว, หียฺโยหํ มุนิธาตุยา;

ปูชยิตฺวาน สนฺตุฏฺฐา, นิวตฺตา ตาย รตฺติยาฯ

[3]

มรนฺตี ขรวาเตน, ตมหํ สุจริตํ สริํ;

เตนาหํ ปุญฺญกมฺเมน, ตาวติํสูปคาอหุํฯ

[4]

ตตฺถ เม อาสิ ปาสาโท, ติํสโยชนมุคฺคโต;

กูฏาคารวรากิณฺโณ, สาขมาลาติ [สาธมาโล อิติปิกตฺถจิ], วิสฺสุโตฯ

[5]

ยถา สพฺพสุคนฺเธหิ, กรณฺฑํ ปริภาวิตํ;

ตถา ทิพฺพสุคนฺเธหิ, คนฺธิตํ ภวนํ มมฯ

[6]

จกฺกมตฺตา สาขปุปฺผา, ตตฺถ ตตฺถูปลมฺพเร [ตตวตฺถุปลพฺพเร อิติปิกตฺถจิ];

ทิพฺพคนฺธา ปวายนฺติ, มธุพฺพภนิเสวิตาฯ

[7]

ภสฺสนฺติ เอกปุปฺผสฺมา, ตุมฺพมตฺตา หิ เรณโว;

เตหิ ปิญฺชริตา เทวา, กีฬนฺติ จ ลลนฺติจฯ

[8]

ปีฬนฺธิตฺวาน มาลาธยา, สุทิพฺพา ภรณานิจ;

สหจฺฉรา เทวปุตฺตา, นจฺจคีตาทิพฺยาวฏาฯ

[9]

ปสฺสเถมํ ภุชงฺคา โภ, สตฺตา โมเหน ปารุตา;

หียฺโย มตํ ปวิทฺธํ เม, ปูติภูตํ กเลวรํฯ

[10]

ปุฬเวหิ สมากิณฺณํ, มกฺขิกาคณกีฬิตํ;

กากโสณาทิสตฺตาน, มาหารํ กุณปาลยํฯ

[11]

ปตฺเถนฺติ ปุริสา ปุพฺเพ, อเนโกปายเนน ตํ;

ทฏฺฐุมฺปิทานิ นิจฺฉนฺติ, ตณฺหายญฺญาณตา อโหฯ

[12]

โลกปชฺโชตกสฺสาหํ, วิมลสฺส ยสสฺสิโน;

ธาตุํ หียฺโย มหิํ สมฺมา, อชฺช สคฺเค ปติฏฺฐิตาฯ

[13]

หิตฺวาเน ตาทิสํ กายํ, ลทฺธํทานิ มเมทิสํ;

ทิพฺพตฺตภาวํ โสภาหิ, ภาสมาน มุทิกฺขถฯ

[14]

ภาสมานาย เม วาจํ, สุโณเถตฺถ สมาคตา;

นตฺเถวากตปุญฺญสฺส, อณุมตฺตํ ภเว สุขํฯ

[15]

พินฺทุมตฺตมฺปิ โย ปุญฺญ, พีชํ โรเปติ สาสเน;

น หา นตฺถผลํ [นหปนนฺตผลํ อิติปิกตฺถจิ] โหติ, ยาว นิพฺพาณปตฺติยาติฯ

เอวํ สา เทวตา อตฺตนา ปฏิลทฺธทิพฺพวิภวํ ทสฺเสตฺวา ชนกายํ โอวทิตฺวา ทิพฺพสาขปุปฺเผหิ ชินธาตุํ ปูเชตฺวา มนุสฺสานํ ปสฺสนฺตานํเยว สทฺธิํ วิมาเนน เทวโลกเมว อคมาสิฯ ตํ ทิสฺวา มหาชโน ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวโลกํ ปูเรสีติฯ

[16]

เอวญฺหิ สา ปุปฺผมตฺเตน ธาตุํ,

ปูเชตฺว เทเวสุ อลตฺถ ภูติํ;

ตุมฺเหปิ โภนฺโต ติทิเวสุ สาตํ,

กามตฺถ เจ กตฺถ ปุญฺญานิ สาธุํติฯ

สาขมาลปูชิกาย วตฺถุํ ปญฺจมํฯ

36. โมริยพฺรหฺมณสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อมฺหากํ ภควติ ปรินิพฺพุเต มคธรฏฺเฐ มจลํ นาม มหาคามํ อโหสิฯ ตตฺถ โมริโยนาม พฺราหฺมโณ ปฏิวสติ สทฺโธ ปสนฺโน, ตสฺส เสนานาเม กา ภริยา อตฺถิฯ สาปิ สทฺธา ปสนฺนา รตนตฺตเยสุฯ เต อุโภปิ สมคฺคา สมฺโมทมานา ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา นิจฺจํ ทานํ ปวตฺเตนฺตา จีวราทิจตุปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหนฺตา สีลํ รกฺขนฺตา อุโปสถกมฺมํ กโรนฺตา ทิวสํ วีตินาเมนฺติฯ อถสฺส เคเห วิภวํ เยภุยฺเยน ทานาทีสุ ปริกฺขยมคมาสิฯ ตโต พฺราหฺมณี สามิ โน เคเห ธนํ ปริกฺขีณํฯ กถํ ทานํ ปวตฺเตยฺยามาติ พฺราหฺมณสฺส อาโรเจสิ, ตโต พฺราหฺมโณ มา ภทฺเท จินฺเตสิฯ เยนเกนจิ อุปาเยน ทานํ ปติฏฺฐเปสฺสามาติ วตฺวา ตสฺมิํเยว อตฺตโน สอุสฺสาหตํ ปกาโสนฺโต อาหฯ

[1]

ชานมาโน หิ โลกสฺมิํ, ทานสฺเสทํ ผลํ อิติ;

น ทชฺชา โก สุสีเลสุ, อปฺปมฺปิ ทิวสมฺปติฯ

[2]

สคฺคโลกนิทานานิ, ทานานิ มติมา อิธ;

โกหินาม นโร โลเก, น ทเทยฺย หิเต รโตติฯ